Brošura o Pokretu „Odbranimo šume Fruške gore“

Autor: Dragana Arsić

Područje Fruške gore prvi je nacionalni park u Srbiji, proglašen 1960. godine. Osnovna vrednost zbog koje je područje tada zaštićeno bilo je bogatstvo šuma. Danas se Fruška gora štiti radi održanja vrednih šumskih, stepskih i šumostepskih staništa, očuvanja staništa i populacija brojnih vrsta flore i faune, nalazišta fosila, jedinstvenog brdskog predela, reke Dunav i brojnih izvorišta, kao i kulturno-istorijskih spomenika.

Pa ipak, i pored duge istorije zaštite, nekoliko izmena propisa koji je uređuju, i uopšte unapređenih standarda zaštite prirode na koje se Republika Srbija u poslednjoj deceniji obavezala pristupajući međunarodnim sporazumima i evropskim integrativnim procesima, upravljanje ovim zaštićenim područjem zadržalo je konzervativna obeležja. Staralac ovog zaštićenog područja, Javno preduzeće „Nacionalni park Fruška gora”, svojim radom bi trebalo da nastoji da očuva i unapredi osnovne vrednosti zbog kojih je područje zaštićeno.

U skladu sa tim, upravljač kao osnovne delatnosti navodi:

• zaštitu, očuvanje i unapređivanje biogeografskih obeležja područja, ekosistema i raznovrsnosti izvorne flore, faune i fungije, kao i sprečavanje aktivnosti koje mogu narušiti osnovna obeležja i druga svojstva nacionalnog parka;
• naučno-istraživačku aktivnost;
• kulturno-obrazovnu aktivnost;
• prezentaciju i popularizaciju vrednosti nacionalnog parka;
• projektovanje i uređivanje područja, kao i sanaciju i revitalizaciju ugroženih delova nacionalnog parka.

Sporedne delatnosti kojima se bavi upravljač u okviru zaštićenog područja su:

• uzgoj, zaštita i iskorišćavanje šuma;
• uzgoj divljači i organizovanje lova;
• ribarstvo na jezerima i ribnjacima;
• turističko posredovanje;
• prodaja raznih prehrambenih (divljač, riba, gljive, lekovito bilje, šumski plodovi…) i neprehrambenih proizvoda (građevinsko, ogrevno i celulozno drvo) i dr.

Međutim, u poslednjim godinama, tokom kojih je poraslo interesovanje organizacija građanskog društva koje se bave zaštitom prirode za ovaj nacionalni park, naročito Pokreta „Odbranimo šume Fruške gore“, prikupljeno je puno podataka koji govore o upravljanju ovim područjem koje, davanjem prioriteta sporednim delatnostima – prevashodno iskorišćavanja šuma – ugrožava očuvanje prirodnih vrednosti na osnovu kojih je Fruška gora proglašena nacionalnim parkom.

 Centar za istraživanje biodiverziteta, Decembar, 2021.Novi Sad:
Studija „Novi pogledi na upravljanje zaštićenim područjima prirode: slučaj Nacionalnog parka Fruška gora”

O Pokretu

Priroda je globalno izuzetno ugrožena pod uticajem ljudskih aktivnosti u sistemu eksploatatorskog i konzumerističkog odnosa prema prirodi i imperativa stalnog privrednog rasta i razvoja, a modus vivendi takvog razvoja je potrošnja prirodnih resursa koji su ograničeni. Poslednjih nekoliko decenija suočavamo se sa kulminacijom uticaja čoveka na prirodu – ekološki dug svake godine nam pristiže sve ranije i tako antropocentrizam ulazi u svoj destruktivni pik.    

Kad se govori o ekološkom aktivizmu, gotovo uvek se prvo pitanje odnosi na povode zbog kojih se pojavila potreba da se zaštiti priroda, a potom i pitanje kako se zajednica okupi oko iste ideje i radi na promeni i ostvarivanju zajedničkih ciljeva i vrednosti. Mi smo se okupili oko ideje da preduzmemo nešto konkretno protiv enormnih seča šuma, uništavanja šumskih ekosistema, biodiverziteta i drugih vidova uzurpacija prirodnog dobra od javnog značaja i javnog interesa.  

Pokret „Odbranimo šume Fruške gore” je nastao početkom 2019. godine kad se okupilo pet istomišljenika, velikih zaljubljenika u Frušku goru, vezanih za nju kao planinari, rekreativci, gljivari, biolozi, izviđači. Videli smo da je poslednjih nekoliko godina seča šuma postala enormna, masivna i svima vidljiva, jer su planinarske markirane staze počele da se uništavaju i zatrpavaju trupcima pod naletom savremene teške šumarske mehanizacije za efikasnu seču. Ubrzo nam je bilo jasno da je seča šuma bukvalno eksplodirala svojim intenzitetom, što nam je bila i poslednja crvena lampica nakon koje smo odlučili da se samoorganizujemo kao ekološka građanska inicijativa.

Vidljiva promena u obimu seča je počela još 2016. godine kad je Eparhija sremska Srpske pravoslavne crkve ušla u svoj posed nakon završenog procesa restitucije imovine, kojom joj je vraćena skoro ¼ područja Nacionalnog parka Fruška gora. Oni su tada započeli sa koncesionarskim gazdovanjem šumama koji je generalno najgori mogući za šume. To je mišljenje i šumarskih eksperata na osnovu iskustva u regionu, pre svega na osnovu iskustva iz Crne Gore i Slovenije. Uzgred, nasuprot koncesionarskom modelu imamo državno gazdovanje šumama preko državnih preduzeća za koje je praksa pokazala da je kao model logičnije, ima manje nedostataka i teoretski ima više potencijala da bude održivo sa aspekta brige o prirodnim dobrima i prirodnoj baštini.