Značaj srednjeg detlića za šume Fruške gore

Srednji detlić pripada porodici detlića (picidae) koja po IOC-u (International Ornithological Committee) broji 238 vrsta. [1]

On je ptica stanarica evropskih šuma (ima ga maltene u svim evropskim državama), jedna od 10 vrsta detlića koja se gnezdi u Evropi i procenjen ukupan broj gnezdećih parova je 300,000-678,000 [2]

U Srbiji ima 9.000 – 13.000 gnezdećih parova (2008-2012) [3], a IBA područja gde je nabrojnija populacija su [4]:

IBA područje Broj gnezdećih parova
Fruska gora 2,000-2,500
Bosutske šume 540-720
Obedska bara 300-360Cer 80-100

Ono što prvo upada u oči je izuzetno veliki udeo populacije na Fruškoj gori u ukupnoj populaciji srednjeg detlića u Srbiji. Kako to objasniti i zašto srednji detlić obožava da se gnezdi na Fruškoj gori? Pokušaću da dam jedan mogući odgovor na ovo pitanje, ali prvo moram da objasnim zašto je baš srednji detlić toliko bitan i šta nas se to tiče.

Značaj srednjeg detlića za šumski ekosistem

Jedan od najvažnijih alata za očuvanje biodiverziteta danas su tzv. „ključne“ kao i „kišobran“ vrste (keystone i umbrella species). U umerenim listopadnim evropskim šumama prisustvo srednjeg detlića je u direktnoj vezi sa bogatstvom vrsta ostalih šumskih ptica čime se on ističe kao „kišobran vrsta“, a zahvaljujući stalnom bušenju rupa u stablima on je i „ključna vrsta“ jer omogućava gnežđenje mnogih drugih vrsta koje se gnezde u dupljama. [5]

Za svako gnežđenje detlić iskopa novu rupu u drvetu, a staru rupu ostavlja drugim šumskim stvorenjima poput sova, patki kao i raznih sisara itd. za dalju upotrebu. Upravo zato ovaj šumski stolar važi za ključnu vrstu u evropskim šumama.

Nedavna studija je ustanovila da su 3 kriterijuma presudna za detlićev odabir stabla u kom će probušiti rupu za svoje novo gnezdo: debljina stabla (što deblja), vitalnost (bolesna) i oštećenost krošnje. [6]

Takođe postoje studije koje su utvrdile da je za odabir gnezda značajan i broj mrtvih stojećih stabala čija je debljina veća od 5cm koje detlić koristi kao izvor ishrane insektima. Jako su važna i ležeća debla (oborena prirodno ili sečom), ali u zimskom periodu ona često budu prekrivena snegom i samim tim u tom periodu ne mogu biti izvor hrane za detliće. [7]

Detlići su izvrstan indikator stanja šume, kao i diverziteta ostalih šumskih ptica, ali je vrlo malo studija koje ozbiljnije prate rast ili pad populacije. [8]

Ostale zanimljivosti

Što se tiče teritorijalnosti, ona je najizraženija u proleće tj. kad se izlegu mladi, a najmanja je zimi. [9]

Studija u Maksimirskom parku je utvrdila da u takvim urbanim šumama mogu zauzimati i znatno manju teritoriju (5 ha), a na Fruškoj gori sam se i lično uverio da ta teritorija može biti još manja. [10]

Jedna studija je utvrdila da ovi detlići polažu od 5-8 jaja, od kojih se izlegu 63%-83%, a od toga 40% na kraju poleti iz gnezda. U proseku su 3 ptića izletela iz gnezda gde je bilo uspešno gnežđenje. Ptići detlića su nakon izleganja boravili u gnezdu 22-25 dana. [11]

Odgovor i neke moguće posledice upravljanja u poslednjoj deceniji

E sad konačno stižemo do mogućeg odgovora otkud na Fruškoj gori ovako velika populacija srednjeg detlića. Naime, pogledajmo način upravljanja šumama Fruške gore od ustanovljenja NP pa do kraja XX veka: on se ogledao isključivo u prorednim sečama i maltene da nije ni bilo površina na kojima se radila prirodna obnova. Kada se na ovo sve doda da je ogroman procenat šuma izdanačkog porekla čija stabla puno ranije dostižu zrelost (posledica upravljanja u prethodnim vekovima tj. tzv. „šestarenje“) kao i pozitivna šumarska praksa da se ostavlja značajan procenat mrtvih stabala (dubećih i ležećih) jasno je da je Fruška gora bila „Meka“ za našeg srednjeg detlića upravo zbog velikog procenta zrelih stabala kao i mrtvih stabala.

On se naravno odužio šumi i kao pravi higijeničar kontrolisao štetne insekte i samim tim i bolesti, tako da danas možemo reći da su šume na Fruškoj gori zdrave.

Mislim da se može reći da smo sve do nedavno imali pravu idiličnu sliku jednog zdravog šumskog ekosistema.

Iako je u prethodnim decenijama srednji detlić očigledno napredovao na Fruškoj gori u ostatku Evrope nije bilo tako. Naime zbog ogromnog gubitka zrelih šuma (prvenstveno hrastovih) populacija je bila u padu tokom XX veka širom Evrope (čak u 39% evropskih zemalja je iskazan pad populacije u periodu 1970-1990). [12]

Sad kada njegova populacija u ostatku Evrope raste zahvaljujući konzervacionim merama koje su primenjene dolazimo u situaciju da zbog drastično uvećanih površina na kojima se pokušava prirodna obnova hrasta na Fruškoj gori svedemo populaciju ove izuzetno značajne ptice na višestruko manje brojeve.

Ogromno uvećanje površina koje se seku pod plaštom „prirodne obnove“ dugoročno će katastrofalno uticati na populaciju srednjeg detlića, a indirektno i na ukupan biodiverzitet Fruške gore ukoliko se tako nastavi. Ako se na ovo doda da je ogroman procenat ovih „obnova“ krajnje neuspešan (pisao sam o tome u više navrata) dobijamo kompletnu sliku koja nimalo nije lepa.

Mislim da je nužno hitno (još juče) uspostavljanje monitoringa srednjeg detlića na Fruškoj gori, kao i revizija planova koji se tiču prirodnih obnova hrasta koji je inače vrsta drveta koju srednji detlić preferira za gnežđenje.

Reference:

Na fotografiji je srednji detlić koji se hrani bobicom bršljana, o vezi ovog detlića kao i ostalih šumskih ptica sa bršljanom kao i o značaju bršljana kao autohtone šumske vrste Evrope neki drugi put…

Izvor Pokret OŠFG
Autor i fotografija: Goran Vučićević

Slične objave

Dodajte komentar Odustani od odgovora